Tekstil Teknik Dergisi Tekstil Haberleri, Tekstil Sektörü, Tekstil Teknik
Related Articles
Çadırlar
Çadır ve barınaklar, inşaat materyalleri olarak kullanılan ilk tekstil malzemeleridir. Çadırlar geleneksel olarak göçebe toplumlar, tüccarlar, askerler, kâşifler ve kampçılar tarafından farklı amaçlar için kullanılagelmiştir. Esnek, hafif materyallerin barınak
yapımında kullanılması çok eskidir. Çadırların geleneksel olarak kullanımına örnek olarak; Kuzey Amerika’daki Kızılderililer tarafından kullanılan konik çadırlar, çöldeki Arap göçebelerinin kullandığı çadırlar ve orta Asya’da kullanılan kıl çadırlar verilebilir. Çadırların kullanımı Orta Çağda yaygınlaşmıştır.Savaşlar ve acil durumlar, geçici, planlanmamış yerleşimlerin artması, çadırların kullanımını artırmıştır. Çadır için
eski zamanlarda hayvan derisi veya doğal lifler kullanılırken, günümüzde ise tekstil materyalleri ve membranlar kullanılmakta ve kullanılan materyalin esnekliği, çadırları farklı şekillerde kullanma imkânı vermektedir. Tekstil malzemelerinin düşük ağırlık, katlanma ve sarılma yeteneği gibi özellikleri, çadırların küçük parçalar haline dönüştürülebilmelerini ve böylece çok kullanışlı ve taşınabilir olmalarını sağlamaktadır.Bu özellikleri nedeniyle çadırlar, özellikle son elli yıldır mimari tasarımda önemli bir yer edinmişlerdir. Son yıllarda inşaat yapıları, işyerleri, fuar alanları, eğlence mekânları, serbest zaman ve oyun alanları için yeni çadır konstrüksiyonları geliştirilmiştir.Modern çadır yapıları, kullanılan malzeme miktarı ve ağırlığı minimize ederken, kaplanan alanın maksimizasyonuna olanak sağlayacak şekilde tasarlanmaktadır. Çadırların yapısal olarak iki türü bulunmaktadır:
• Direkli çadırlar
• Gerdirmeli çadırlar.
Direkli çadırlarda kumaş, gergin olarak değil dökümlü ve asılı durmaktadır. Bu tür çadırlar eskiden beri kamp vb amaçlar için kullanılagelen çadırlardır.
Gerdirmeli çadırlarise, yapısal olarak gerdirmeli yapıların özelliklerini taşımakta ve bu yapılar ile birçok benzer özellikler göstermektedir. Gerdirmeli çadırlar, yapılarındaki kumaşıngerginliği sayesinde ayakta durmakta ve bunlar için direkler gerekmemektedir. Çadırlarda kullanılan kumaşların ağırlık, yırtılma mukavemeti, gerilme mukavemeti, hava koşullarına karşı dayanım, su geçirmezlik, nefes alabilirlik ve hidrostatik patlama dayanımı özelliklerin iyi olması istenmektedir. Çadırların yapısında kullanılan membranlar en çok poliester ve polivinilden üretilmektedir. Tablo 4’te ağır kaplamaya sahip çadır kumaşlarının tipik özellikleri gösterilmiştir.[12] Askeri kamuflaj ve NBC koruma gibi amaçlar için kullanılacak çadırlardan güç tutuşurluk, kimyasallara karşı dayanım ve bariyer özellikleri gibi yüksek performans özellikleri de beklenmekte ve böyle durumlarda çadırların üretiminde yüksek performanslı lifler kullanılmaktadır
Günümüzde modüler yapıların birleştirilerek geniş alanları kaplayacak çadırların üretilmesi, 3 yolla yapılabilmektedir:
1. Küçük ölçekli modüler çadır yapılarının yük taşıyan iskeletler yardımıyla birleştirilmesi
2. Metal kirişlerin birbirine eklenerek bir membranla kaplanmasıyla büyük bir alan oluşturulması
3. Gerdirilebilen, kavisli membranların, bir seri direğin üzerine gerilerek ve direklere halatlarla bağlanması
Binaların Ses ve Isı Yalıtımı
Tekstil malzemeleri bina yalıtımında önemli bir rol oynamaktadırlar. Tekstil malzemeleri uzun yıllardır bina yalıtımında kullanılmakta ve günümüzde ise daha da geliştirilmiş olan materyaller yaygın olarak yalıtım amaçlı kullanılmaktadır. [38] Binalarda iyi bir yalıtım sağlamak, konfor şartlarının temini bakımından, yapı sektöründe kaliteli binalar inşa edilmesinde önemli bir etkendir. Yalıtım denildiğinde öncelikle ses, ısı ve su yalıtımı akla gelmektedir. Binaların çatıları, iç duvar, döşeme veya tavanları için yalıtım amacıyla çok farklı tipte ürünler geliştirilmiştir.
malzemelerin aşağıda verilen özelliklerine dikkat edilmesi gerekmektedir:
– Isı iletkenliği,
– Isı depolama kapasitesi,
– Havadan (hidroskopi)veya malzemelerden nem alma yeteneği ve eğilimi,
– Malzeme içerisinde nem iletme özelliği (su iletme özelliği, kapilariletim özelliği),
– Nemli malzemenin kuruma konusunda davranışı (nem desorpsiyonu),
– Ses emme-soğurma ve bunu uzun süre koruma yeteneği,
– Nem etkisi altında malzemenin dayanıklılığı,
– Değişken sıcaklık ve nem etkileri altında şekil ve hacim değişikliğine olan eğilim,
– Malzemenin yüksek ve düşük sıcaklıklara dayanım özelliği,
– Sertlik, ısı ve nem etkisi altında değişimiyle ilgili özellikler,
– Kohezyona karşı dayanıklılık,
– Kimyasal maddelere karşı dayanım (asitlerden, alkalilerden ve organik çözücülere karşı dayanım),
– Eskime dayanımı,
– Yüksek dekoratif özellik,
– Hava şartlarına dayanıklılık ve
– Malzemenin yapısal doku durumudur. Bina yalıtımında kullanılan izolasyon malzemeleri de çeşitlilik göstermektedir. Önemli olan uygun izolasyon malzemesinin kullanılmasıdır. İzolasyon malzemesi kullanım yerine bağlı olarak hem ısı hem ses izolasyon özelliğine, hem de nem tutuculuk, yanmazlık, hafiflik, kolay uygulama, korozyon ve paslanmazlık gibi özelliklere sahip olmalıdır. İzolasyon malzemelerinin ham maddeleri de önemlidir.
Ses yalıtımı için tekstiller
Tekstil materyalleri binalarda ses yalıtımı için; – akustiğin geliştirilmesi, – sesin doğal kalitesinin muhafaza edilmesi, – istenmeyen seslerin geçirilmesinin önlenmesi, olmak üzere üç temel amaç için kullanılmaktadırlar. [12] Binalarda “havadan gelen gürültü” ve “çarpma gürültüsü” olmak üzere iki tip gürültü bulunmaktadır. Havadan gelen gürültü, binalardaki açık pencereler ve kapılar gibi açıklıklardan hava yoluyla iletilen gürültüdür. Çarpma gürültüsü binanın yapısından doğrudan geçen gürültüdür. Perdeler, keçeler ve özellikle halı gibi tekstil materyalleri havadan gelen gürültüyü absorbe etme özelliğine sahiptir. Halılar, duvar kaplamaları ve perdeler gibi ses absorblayıcı tekstil materyalleri yansıma zamanın azaltılması amacıyla da kullanılmaktadır. Yansıma zamanı (reverberation time) sesin bina içerisinden çıkmasına kadar geçen süre olarak tanımlanmaktadır. Normal bir oturma odasında bu süre 0,5 saniye iken büyük bir binada bu süre 10 saniyeye çıkabilmektedir. Yansımanın tamamen eliminasyonu istenmemektedir. Çok fazla absorbsiyon, sesin zayıflamasına ve duyulabilirliğinin azalmasına neden olmaktadır. [12]
Son yirmi yıldır iç mekanların ses izolasyonu ve sıcaklık kontrolünde, sesi yok eden açık hücre poliüretan köpükler bir çözüm olmuştur.Boşlukları doldurmak için kullanılan diğer popüler yöntemler arasında; – köpük ve elyaf kompozitleri, – kauçuk veya polivinilklorür içeren yapılar, – cam elyaf yalıtımı, – iğnelenmiş veya reçinelenmiş uygun elyaftan üretilmiş nonwoven yüzeyler, – akrilik köpük bant bulunmaktadır. Fakat şimdilerde bu uygulama için iğnelenmiş pamuklu nonwoven yüzeyler, cam elyaf ve köpük yerine yeni teknolojilerle (meltblown, spunbonded) üretilmiş nonwoven malzemelerin kullanılması için çalışmalar yapılmaktadır.
Teflon® cam lifi kompozit materyalleri gürültünün azaltılması amacıyla kullanılmaktadır. Kumaş içerisinde sesin azaltılmasını sağlamak için yapısı genellikle gözeneklidir. CarpetandRugInstitute of America, ses absorbsiyonunu etkileyen başlıca faktörleri tanımlamıştır. Buna göre: (1) Kesik (Velur) hav yapısı, ilmek (bukle) hav yapısına göre daha iyi ses absorbsiyonu sağlamaktadır. (2) Velur yapılarda hav yüksekliği ve sıklığı absorbsiyonu arttırmaktadır. (3) Bukle yapılarda hav yüksekliği, hav yoğunluğundan daha önemlidir. (4) Akustik performans havda kullanılan lif tipinden bağımsızdır.
4.6.2 Isı yalıtımı için tekstiller
Türk Standartları TS 825ve Alman DIN normu 4108 ‘e göre, taşyünü, extrudepolistren, expandedpolistren, camyünü, polietilen, poliüretan, cam köpüğü gibi ısı iletkenlik değeri (λ) 0.060kcal/mh°C değerinin altında olan malzemelere “ısı yalıtım malzemesi”, bu değerin üstünde kalanlara da “yapı malzemesi” denmektedir. [41] Isı yalıtım malzemeleri, doğru uygulandığında, iletim, taşınım ve/ veya ışınım geçişi tipleri ile enerji geçişini azaltan malzemeler veya birleşik malzeme topluluklarıdır. Bu yalıtım malzemeleri lifli, taneli, film-tabaka, blok veya tek parçadan yapılmış, açık-kapalı hücreli, kimyasal-mekanik olarak birbirine bağlanmış veya desteklenmiş karma malzemeler olabilmektedir
