Lansetler: Uzun zamandır kullanılan cihazlar artık daha mükemmel

B. Pols, Stäubli Bayreuth GmbH

Lansetler veya geycler, sabit hav yüksekliğini sağlamak maksadı ile yüz yüze halı dokuma tezgahlarında kullanılan ince metal şeritlerdir. Yüz yüze tezgâhlarda kullanılmadan önce, ilmek havlı tezgâhlarda da (Brüksel halıları) kullanılmıştır.

 

İlmek Havlı Tezgahlarda kullanılan lansetler

İlmek Havlı tezgâhlarda, lanset üzerinde duran bir kasnak atkı üzerinde ilmekler oluşturulur. Genellikle kalıp olması amacı ile kullanılan bu kasnaklar daha sonra kaldırılır.

Bu şekli ile ilmek havı dokuma yöntemi 1894 yılında Almanya Dülken’den Müllers ve Spindler tarafından icat edilmiştir. Lanset yerine bu kalıp niyetine kullanılan kumaş atkı kasnaklarını desteklemek için dokuma tezgahında bağlayıcı boyuna çözgü iplikleri kullanılmıştır. 1904 yılında da, Almanya Chemnitz’den Wilhelm Förster’in almış olduğu patentte de metal lansetlerin kullanıldığı tanımlanmaktadır.

DE 175 757 (1904) patentinde lansetlerin kullanımı gösterilmektedir.

 

 

 

İnce metal şeritlere sarılabilen çelik, yirminci yüzyılın başlarında icat edilmeden önce, ince metal teller (piyano teli) kullanılmaktaydı. Kedi bağırsağı (ki bu sonrasında yıllarca tenis raketlerinin yapımında da kullanılmıştır) gibi diğer malzemelerde kullanılmıştır. Bu da, 1934 yılında İngiltere’den Harvey ve Harvey tarafından alınmış olan bir patentte belirtilmiştir.

Daha yüksek ilmekler oluşturmak için birkaç tel üst üste istiflenerek kullanılmıştır. Bunun da en güzel örneği, 1904 yılında Paul Girard’ın almış olduğu Fransa merkezli bir patentte gözükmektedir.

Üst üste yığılmış üç adet çelik tel üzerinden oluşturulmuş ilmek havı (patent FR 425 646)

 

 

 

İnce yassı çelik şeritlerden yapılan lansetler ancak Birinci Dünya Savaşından sonra yaygınlaşmaya başlamıştır. Bu tür lansetler bugüne kadar kullanılmıştır. Örneğin 1932 yılında New York orijinli Erkes Krehbiel tarafından da kullanılmıştır.

 

İlk modern lansetler (patent US 1 854 181)

 

 

Çelik kalitesi yükseldikten sonra lansetler yüz yüze halı tezgahlarında kullanım için uygun hale gelmişlerdir. Bu tezgahlarda lanset kullanımı aynı zamanda sabit hav yüksekliğini sağlamaktadır.

Yüz yüze halı tezgahlarında kullanılan lansetler

Lanset kullanılmadan, hav ipliği halıyı alt ve üst kısımlarından birlikte çekmeye daha meyillidir, ancak sonuç olarak eşit olmayan bir hav yüksekliği vermektedir. Lansetlerin kullanılmadığı 3-rapierli tezgâhlarda (lanset ortadaki rapierin yolunda yer alması uygunken) bu yaygın bir sorundur. Ancak halı yüzeyinin kesilmesiyle çalışabilir. Ancak bu ne kadar kesme gerektiğine bağlı olarak %10 a varan hav yüksekliği kaybına neden olur.

Yüz yüze halı tezgâhı üzerinde lansetlerin kullanımını gösteren ilk patent, 1904’te Émile Parmentier veya Tourcoing’e aittir. Uygulamada ise, bu teknik 1930’lara kadar yaygın olarak kullanılmamıştır.